Gereedschap
Hamer
De steel
Is de steel van uw hamer tijdens een harde slag gekraakt of is hij aan vernieuwing toe, zaag hem dan vlak onder de kop af. Het hout is in het metaal vastgezet d.m.v. 1 of 2 stalen wiggen. Zet de kop omgekeerd in de bankschroef en sla de wiggen eruit met een drevel. Het hout kan daarna gemakkelijk worden verwijderd.
Hamer en zijn steel
Een van de steel vliegende hamer kan veel onheil aanrichten (hij kan door een ruit gaan of tegen een voorhoofd aankomen). Zet de steel dus goed vast door in het hout van de steel bij het ijzer diagonaal een ijzeren wig (keil) te slaan.
In de nieuwe steel kunnen de oude wiggen weer worden gemonteerd. Hiertoe zagen we 1 of 2 sleuven overdwars in de steelkop. Nadat beide delen in elkaar zijn geschoven, slaan we de wiggen geheel in het hout. Bij stervormige wiggen behoeven geen sleuven te worden voorgezaagd.
Steel van de bijl
Is de steel van de bijl in de winterberging uitgedroogd. Dan kan de bijl tijdens het houtkloven losschieten. Zet de bijl dan met steel en al een dag lang in een emmer water. Het hout zet hierdoor Uit, waardoor de steel weer in de kop klemt.
Doe het zo
Als we een heel klein nageltje in een stuk hout moeten slaan, gebruiken we een tangetje om het nageltje vast te houden. Duim en wijsvinger zijn nI. te groot voor dit werk (afb. 1). Om het nageltje rechtop te laten staan, kunnen we ook een plat hoefijzermagneetje gebruiken (afb. 2).
Tegendruk bij timmeren
Spijkeren we in materiaal terwijl er geen of onvoldoende tegendruk is aan de andere kant (vloer, wand}, dan zullen de spijkers door de trilling krom buigen, Zorg voor de nodige tegendruk met behulp van een zware baksteen of een vuisthamer, zoals op de afb. staat aangegeven.
Een zachte hamer
Voor diverse slagwerkjes (bijv. het in elkaar kloppen van houten delen, die van speciale verbindingen zijn voorzien) kunnen we niet zo maar de hamer gebruiken, omdat dan het metaal de oppervlakte deukt. In zo n geval schuiven we over het slageinde van de hamerkop de beschermdop van bijv. een tafelpoot.
Ook kunt u, bij niets anders bij de hand, een stuk hout nemen en deze tussen slageinde en voorwerp zetten.
Hamer en zijn steel
Een van de steel vliegende hamer kan veel onheil aanrichten (hij kan door een ruit gaan of tegen een voorhoofd aankomen). Zet de steel dus goed vast door in het hout van de steel bij het ijzer diagonaal een ijzeren wig (keil) te slaan.
Houtvijl platte vijl
Wordt gebruikt op bolle en vlakke delen en kanten van het werk. Het blad kan over de hele lengte even breed zijn ofwel aan het einde wat smaller uitlopen.
Voor het bewerken van hout zijn de volgende vijlen nodig:
platte vijl. Wordt gebruikt op bolle en vlakke delen en kanten van het werk. Het blad kan over de hele lengte even breed zijn ofwel aan het einde wat smaller uitlopend.
Houtvijl: plat-rinde vijl
Wordt gebruikt op holle oppervlakken en voor het wijder maken van grote gaten. Loopt smal uit.
Houtvijl: Ronde of rattestaartvijl
Wordt gebruikt om groeven met ronde bodem te maken en om kleine gaten te vergroten. Loopt uit in een stompe punt.
Houtvijl: vierkante vijl
Wordt gebruikt om groeven met vlakke bodem en V-vormige groeven te maken en om vierkante gaten bij te werken. Loopt taps toe.
Houtvijl: driehoeksvijl
Met drie zijden. Voor scherpe V-groeven en voor het werken in hoeken die kleiner zijn dan 90°. Wordt ook gebruikt voor het scherpen van zaagtanden.
IJzervijl
Bewerken we met een ijzervijl zachte metalen zoals aluminium, koper enz., dan zal het vijlsel zich al vlug in de groeven ophopen en vastzetten. Om dit euvel te voorkomen, wrijven we een stuk merkkrijt heen en weer over
het vijlvlak, zodat alle groeven hiermee worden opgevuld. Het vijlsel krijgt geen kans meer aan te koeken, terwijl het krijt geen verdere invloed heeft op de vijlwerking.
Het verdient overigens aanbeveling een nieuwe vijl eerst op zachte metalen te gebruiken. Wordt het stuk gereedschap op den duur wat bot voor dit werk, dan is het juist geschikt voor ijzer- of staalbewerking.
Decoupeerzaag
Laat bij een decoupeerzaag de machine het werk doen. Oefen dus geen overdadige kracht of druk uit. Een lang stuk zagen langs een kaarsrechte lijn is met een decoupeerzaag niet bepaald gemakkelijk. Daar is een cirkelzaag veel geschikter voor, maar met een veelal apart aan te schaffen langsgeleider kunt u toch een acceptabel resultaat krijgen. U kunt er stroken tot circa 20 cm breedte mee afzagen. In plaats daarvan kunt u ook langs een met lijmklemmen vastgezette lat zagen; dan kunt u elke breedte aan.
Schrobzaag
Houd een schrobzaag bijna haaks ten opzichte van het hout en werk bij het begin van de zaagsnede alleen met de voorste tanden. Schrobzagen zijn vrij grof getand en u hoeft er dan ook
IJzerzaag
De tandpunten van een ijzerzaag dienen bij de meeste zaag
Katweitjes naar voren te wijzen. Als we het gereedschap van
ons af bewegen, doet het blad het werk. Maar soms is het beter dat de tandpunten naar ons toewijzen, zodat we juist kracht aanwenden bij het trekken. Vooral bij het doorzagen van meer dan 1 materiaaldikte (bijv. een pijp) kan de afwijkende zaagmethode het werk verlichten. Zet zo n pijp altijd in een bankschroef, om beweging te voorkomen.
Verstekbak
Met een verstekbak (handig hulpmiddel voor het schuin afzagen van een stuk hout) werken we het prettigst als de bak op de werktafel vastzit. Met een paar stalen scharnieren kunnen we een hechte verbinding maken tussen bak en tafelblad.
De scharnierbladen worden aan beide
voorwerpen vastgeschroefd zoals hierboven staat afgebeeld. Handige is het om het in de workmate te zetten. Daarna tikken we de pennen eruit en vervangen die door draadnagels, splitspennen of zwaar ijzerdraad met oogjes aan de einden om ze er weer gemakkelijk te kunnen uittrekken. De bak is dan in een paar tellen weer van de tafel los te maken.
Waterpas
Lange (stel)waterpassen zijn duur. Met een kleiner type, maar dan liefst wel met libellen voor zowel horizontale als verticale meting, bereikt u hetzelfde indien u als verlenging een lange, brede en uiteraard kaarsrechte stevige lat gebruikt. Leg de waterpas in het midden op de lat, of zet hem tijdelijk vast met plakband.
Zaagklem voor precisiewerk
Bij het inzagen van een aantal gelijkvormige uitsparingen moeten we ervoor zorgen dat de zaagsnede alle even diep worden. Een handig hulpmiddel maken we van twee beukelatjes en twee bouten met vleugelmoeren. We klemmen dit attribuut op de gewenste hoogte op het blad van de zaag (een fijngetande kap- of verstekzaag) en zagen steeds net zolang tot de klem over het werk begint te glijden.
Zaaggeleider
Materiaal dat niet in een verstekbak past, kan met een zaaggeleider worden afgekort. Zet het materiaal vast en houdt de geleider met de hand ertegen. Een verstekgeleider is voor de handzaag instelbaar op hoeken van 9, 45, 60 en 75 graden. Gebruik bij een zaaggeleider een gewone handzaag (de kapzaag past er niet in) en laat deze soepel glijdend langs het klemblad lopen. Vermijd contact tussen zaagtanden en de geleider. Bij het afkorten van zeer dik materiaal zoals een forse balk, raakt de zaag ten slotte vrij van de geleider. Dit is geen probleem, want de intussen gemaakte zaagsnede fungeert nu verder als geleider. Zorg wel dat u eerst ter extra controle rondom heeft afgetekend waar de zaagsnede moet komen.
Zaaglijnen aftekenen
Teken zaaglijnen zo af dat u er precies langs zaagt, niet erop. Dit geeft u beter zicht op het werk. Blaas het zaagsel regelmatig weg, om de afgeschreven lijn zichtbaar te houden. Oefen kracht uit tijdens de neergaande bewegingen en trek de zaag enigszins luchtig terug.
Zaagtafel
Een hulpmiddel dat ook bij sommige decoupeerzagen kan worden aangeschaft, is de zaagtafel. U kunt de zaag er ondersteboven in monteren, zodat het zaagje naar boven uitsteekt. U kunt dan met beide handen het te zagen materiaal vasthouden en dit nauwkeurig besturen. De kans op ongelukken is wat groter, doordat u met uw handen dichter in de buurt van het zaagje kunt komen. Kleine dingen laten zich op deze manier echter wel gemakkelijker bewerken.
Zacht hout
Zaagt men het beste door de zaag eerst met olie in te smeren.
Zagen
Zagen moeten af en toe ingewreven worden met een spekzwoerd. Dit voorkomt roesten en stroef worden van de zaag. Ook roestvlekken verdwijnen met spekzwoerd
Botte zagen
Botte zagen kan men weer scherp maken met een driehoekige vijl. Tijdens het zagen kan de zaag af en toe dun ingewreven worden met groene zeep. De zaag glijdt dan beter.
Zagen in metaal en kunststof
Metaal en ook kunststoffen kunt u beter met een lagere snelheid zagen dan hout. Metaal onder andere omdat anders het zaagje te snel bot wordt en bij thermoplastische kunststof omdat anders het materiaal smelt en aan het zaagje kleeft.
Zagen prepareren, leidingen doortrekken
Zagen werken gemakkelijker en leidingsdraden zijn met minder moeite door de buizen te trekken, als ze tevoren met zeep zijn ingesmeerd. De zeep maakt, dat het blad van de zaag en de leidingsdraad beter willen glijden.
Zagen van hardhout
Smeer de zaag met petroleum in.
Harden van stalen gereedschap
Delen van stalen gereedschap kan men harder maken door ze in het vuur roodgloeiend te laten worden en direct in koud water met een laagje olie erop af te koelen (schrikken). Een nog betere methode is het gereedschap een badje met carboleum te geven
Vuistregels voor schaven
* Stel de beitel niet te diep, ook niet als er betrekkelijk veel moet worden afgeschaafd. U kunt beter een aantal gangen extra maken, dan in 1 streek een heel dikke krul afnemen. In het laatste geval is er meer kans dat de schaaf gaat happen in het hout.
* Houd de schaaf enigszins schuin ten opzichte van de richting waarin u schaaft. Zo snijdt de beitel gemakkelijker in.
* Het instellen van de beitel is bij een stalen schaaf eenvoudig, namelijk met de beitelstelknop. Houd de schaaf ondersteboven en houd de zool zo ver mogelijk boven het oog om te zien hoever de vouw buiten de zool uitsteekt. Let er ook op dat de snijkant van de beitel evenwijdig met de zool loopt. Corrigeer zo nodig met de beitelstelhefboom.
*Een stalen schaaf met kikker heeft als pluspunt dat de bekopening kan worden vergroot of verkleind. Hoe kleiner de ruimte tussen beitelvouw en voorkant van de zool, des te fijner (zoeter) u kunt schaven. * Laat de schaaf met de houtnerf meelopen. Als het u niet meteen duidelijk is vanuit welke richting u het best kunt werken om dat te bereiken, maakt een eerste streek het al duidelijk. Als de beitel enigszins stotend hapt, begin dan aan de andere kant.
* Komt u een harde noest tegen, pak deze dan even afzonderlijk aan met een schaafrasp of een grove vijl.
* Het materiaal dat u schaaft, moet altijd stevig zijn vastgeklemd. Bij lange latten en dergelijke: loop langs de werkbank mee zodat het gereedschap zich steeds op gelijke afstand ten opzichte van uw handen bevindt.
* Leg de schaaf bij werkonderbreking altijd op de zijkant zodat de beitel geen schade kan oplopen. Stel de beitel terug voordat u de schaaf opbergt, zodat de scherpe vouw boven de zool komt.
Tegels snijden met elektrische zaag
Koop een met saffierslijpsel bedekt zaagblad voor uw elektrische zaag. Laat tijdens het zagen door iemand anders het zaagblad koel houden met een fijne waterstraal uit een afgedankte fles voor afwasmiddel. Het resultaat is fantastisch, veel fijner en preciezer dan met de tegeltang of de glassnijder.
Handslijpmachine
Over het gebruik van de handslijpmachine het volgende: Beitels van schaven, de werkeinden van steekbeitels en
koubeitels, maar ook van bijlen, schoffels en spaden worden zodanig geslepen dat de schijfomtrek naar de snijkant toe beweegt; de schijf draait dus, van rechts gezien, tegen de wijzers van de klok in.
Draai de kruk van de machine langzaam; 1 omwenteling doet de schijf gemiddeld zeven keer rondgaan.
Het stuk gereedschap wordt, overlangs gezien, vlak op de
schijfomtrek gehouden en onder de hoek die geschikt is voor dat bijzondere stuk (25-30). Er behoeft niet veel druk te worden uitgeoefend.
Beweeg de snijkant langzaam en regelmatig, zonder te pauzeren, over het snijvlak heen en weer. Doop het metaal af en toe in water om overmatige verhitting tegen te gaan.
Doop het metaal af en toe in water om oververhitting tegen te gaan. De machine kan het best op de werktafel of bank worden gemonteerd.
Gereedschap onder handbereik
Wie zijn gereedschap onder handbereik wil hebben wanneer hij in de hoogte werkt, kan het beste zijn trapleer voorzien van 1 of 2 plateaus: stukken spaanplaat met opstaande lijstjes van latte latten. Het ene wordt op de toptrede bevestigd. Het andere steekt buiten de trapsteun uit en wordt vastgezet op twee stevige latten, die rusten op de pennen aan de buitenzijden van de steunlatten en die doorlopen tot onder de op 1 na bovenste treden.
Eerst in het blok
Als u houten roeden of metalen staven of buizen in de bankschroef zo. min mogelijk wilt beschadigen, kunt u veel plezier hebben van het hierbij afgebeelde hulpmiddel. Een kort vierkant blokje hardhout wordt voorzien van gaten met oplopende doorsneden, waarvan de middelpunten op de hartlijn van het blokje liggen. Daarna schroeven we op een der einden een een opengeslagen scharnier. Tenslotte zagen we het blokje op de hartlijn overlangs doormidden. De roe of de pijp wordt nu in het passende gat gestoken en het blokje tussen de bekken van de bankschroef gezet.
Gebruik altijd de hele zaag
Beweeg een handzaag zoveel mogelijk over de gehele lengte en niet alleen over het middendeel. De tanden slijten dan gelijkmatig en de zaag blijft langer scherp. Aan een zaag met nog scherpe tanden aan de uiteinden en botte in het midden, heeft u niet veel.
Gebruiksvoorwerpen van ijzer
Gebruiksvoorwerpen van ijzer, zoals haardpoken, kolenschoppen, tangen, maar ook plaatijzer enzovoort, kan men er als nieuw uit doen zien als men ze met een ruige doek, van bijvoorbeeld badstof, gedoopt in een mengsel van houtskool en wat olie, bijvoorbeeld naaimachineolie of slaolie, afwrijft. IJzer en staal kan men voorts blank schuren met steenkoolas. Uiteraard kan dat ook, zoals dat vroeger veel gebeurde, met zand, zeep en soda.
Gereedschappen, scharen enz.
Worden glanzend door een deegje van zemelen met heet water en wat zout en azijn. Inwrijven en met water naspoelen.
Een volmaakte heggenschaar
De bladen van een heggenschaar glijden nogal eens af op de dikkere, gladde takken van heesters. Om dit te voorkomen, zorgen we ervoor dat de snijkant van een der bladen niet geheel glad verloopt. Op regelmatige afstanden van elkaar vijlen we boven op het blad een aantal naar de rand wijder uitlopende, V-vormige groefjes. Gebruik een vijl met een vierkante doorsnede. De snijkant van het blad wordt telkens onderbroken door een flauwe inkeping met scherpe randjes, die de glijdende tak tegenhoudt.
*Botte schaar slijpen
Komt U plotseling tot de ontdekking dat uw schaar bot is, maak hem dan weer scherp met behulp van een limonade- of bierflesje. U doet net of U de hals eraf wilt knippen. Daarbij moet het glas langs de volle lengte van de snijbekken heen en weer glijden.
Noodpasser
Bij gebrek aan een echte passer behelpen we ons met en flink formaat zakmes, voorzien van een lemmet aan beide zijden. De punt van het grootste lemmet plaatsen we in het middelpunt van de te construeren cirkel; aan het kleinste binden we een potloodstompje vast (A).
*Andere hulpmiddelen
Een dubbelgevouwen stuk stevig tekenpapier kan als lineaal dienst doen (B). Hetzelfde papier nogmaals dubbelgevouwen, verschaft ons een winkelhaak (C). Door het papier diagonaal dubbel te vouwen krijgen we aan weerszijden hoeken van 45°, nodig bijvoorbeeld voor verstekwerk (D).
*Grote cirkels aftekenen
Op soortgelijke wijze kunt u ook een universele passer maken. U heeft maar 1 lat nodig, met een spijker aan het uiteinde die als middelpunt in het materiaal wordt geslagen, en een spijker op straalafstand als kraspen. In beide genoemde gevallen kunt u in plaats van een spijker ook een potlood nemen, dat in een krap geboord gaatje is gestoken.
*Alternatief voor klemtang
Met een stuk stevige waslijn of een sjorband kunt u ook een heel eind komen. Wikkel de waslijn of de sjorband strak rond het werkstuk, leg een knoop en span lijn of band strak door het met een ijzeren staafje te twisten. Let bij het gebruik van een waslijn wel op dat u het materiaal niet beschadigt.
*Haaks aftekenen
* Haaks of in verstek aftekenen doet u met respectievelijk de schrijf of verstekhaak.
* Teken de zaaglijn op materiaal zoals een balk of een dikke lat die u wilt afkorten, rondom af Ontmoeten de lijn op het eerst afgeschreven vlak en die op het vierde elkaar niet precies, dan is de balk enigszins getorst: licht verdraaid. Voor grof constructiewerk is dit niet bezwaarlijk, maar als het op nauwkeurigheid aankomt, keur die balk dan af en gebruik hem eventueel in kortere stukken. Daarin is de vervorming veel minder merkbaar..
* Houd bij het aftekenen van een zaaglijn de gebruiks- en de afvalkant van het materiaal in de gaten. Meet de gewenste afstand op, schrijf scherp af en zaag langs de lijn aan de afvalkant. Een zaagsnede is meestal toch zo n 2 mm breed (met een cirkelzaag nog iets meer) en op de lijn zagen kan dus een verschil veroorzaken.
* Voor het haaks aftekenen op een groot oppervlak (plaatmateriaal) is de schrijfhaak te kort; doortrekken met een stalen liniaal kan een afwijking opleveren. Controleer daarom de haaksheid volgens de 34-5-proef (Stelling van Pythagoras). Schrijf aan 1 zijde exact 60 cm af, aan de daarop staande zijde 80 cm. De diagonale lijn tussen die twee punten moet precies 100 cm zijn; dan is de hoek in de haak.
*Haaks zagen
Teken bij het haaks afkorten van balken en latten eerst op alle zijden haaks af en laat het materiaal dan telkens een slag kantelen zodra de zaag een volgend vlak heeft bereikt. Daardoor zaagt u des te nauwkeuriger haaks.
*Lange afstanden aftekenen
Lange afstanden meten met gereedschap dat daarvoor te kort is, kan vergissingen tot gevolg hebben. Met geimproviseerd meetgereedschap gaat dit foutloos. Schrijf op een lange rechte lat een afstand van bijvoorbeeld 100 of 200 cm af. Met eenzelfde lat, die ertegenaan is gelegd, vergroot u het bereik tot de vereiste lengte. Spijker de twee latten op elkaar en neem de eerste afschrijving nauwkeurig op de tweede lat over.
Een kruishout heeft, zoals een schrijfhaak, zijn beperkingen. Als een af te tekenen lijn te ver van een zijde van het materiaal ligt, maakt u eenvoudig een kruishout-naar-maat. Neem een lat van 20 a 30 cm lang die als aanslag dient en bevestig daarop in het midden, precies haaks, een plat en enkele centimeters breed latje van lengte naar behoefte. Sla daarin op de vereiste afstand een scherpe spijker waarvan de punt aan de onderkant net iets uitsteekt. Door dit apparaat met de aanslag langs het materiaal te bewegen en licht op de spijker te drukken, ontstaat een kraslijn. Trek deze lijn eventueel met een scherp potlood over.
*Stroeve zaag
Als de zaag in het hout erg stroef gaat, kunt u hem smeren met kaarsvet. En haal de zaag eerst enkele keren naar achteren voordat u begint te zagen.
*Splinteren voorkomen bij het zagen
Splinteren van hout tijdens het zagen kunt u grotendeels voorkomen door een strook plakband over de zaaglijn te plakken. U zaagt vervolgens voorzichtig door het plakband heen.
Cirkelgeleider voor ronde gaten zagen
Een prima hulpmiddel om ronde gaten te zagen, is de cirkelgeleider, die als een soort passer werkt.
Vijl schoonborstelen
Vijlen dienen tijdens het gebruik regelmatig schoongeborsteld te worden, uiteraard niet met een staalborstel want dat beschadigt de punten.
Vijlen, ongereinigd nooit wegleggen
Nooit de vijl ongereinigd wegleggen om te voorkomen dat de vijl hardnekkig dicht gekoekt raakt. Als dit al het geval is, handel dan als volgt: houd de vijl enige tijd boven de stoom of leg hem even in kokend water.
Vijlen, oude
Oude vijlen kunnen weer enigszins bruikbaar worden als men ze goed wrijft met houtskool.
Oude vijlen kan men ook even in een badje houden van 30 gram zwavelzuur, JO gram salpeterzuur en 70 gram water. Daarna de vijl even borstelen, vervolgens een met water verdund kalkbadje geven, de nu gereinigde vijl insmeren met een mengsel van olie en terpentijn en tenslotte borstelen met houtskoolpoeder.
Steek schroevendraaiers
Afsteekmessen en plamuurmessen in een bakje met zand, gemengd met (ev. gebruikte) olie. Je gereedschap is in 1 keer schoon en geolied.
Schroevendraaier
Het in- en uitdraaien van schroeven gaat gemakkelijker als u de juiste maat schroevendraaier hebt. De bek van de schroevendraaier
moet altijd goed in de gleuf van de schroef passen. Een te grote schroevendraaier beschadigt het werkstuk, een te kleine de schroef.
Bij het uitdraaien van beschadigde schroeven
altijd de langste schroevendraaier gebruiken. Hoe langer de schroevendraaier is, des te meer kracht er op de schroef kan gezet worden.
Vijlen schoonmaken
Alle soorten vijlen zijt;! gemakkelijk schoon te maken als u er in de lengte een stuk plakband of pleister opplakt, dat stevig aandrukt en lostrekt. Het vuil zal aan de plakband blijven kleven.
Zagen
Na elk gebruik moet het zaagblad met olie worden ingesmeerd om het te beschermen tegen roest. Voor het volgende klusje moet alle olie dan weer afgeveegd worden, zodat er geen vlekken op het hout ontstaan.
Roest kunt u verwijderen
met staalwol en terpentine of spiritus.
Een zaag glijdt beter
als u deze insmeert met kaarsenwas, droge zeep of met een ongezouten spekzwoerd.
Een zaag moet altijd hangend bewaard worden
